toyuq

is.

1. Yumurta, tük və ət almaq üçün saxlanan ev quşu. Ətlik toyuq. Toyuq hini. // Həmin quşun əti. Toyuq bişirmək. // Sif. mənasında. Həmin ətdən bişirilmiş, hazırlanmış. Toyuq kababı. Toyuq şorbası. – <Mirzə Cəmil> toyuq çığırtmasından iki tikə ağzına qoyub dayandı və Pərinin danışığının dalına qulaq asdı. Ə. Vəl..

2. zool. Toyuqkimilər dəstəsindən olan quşların dişisi. Qırqovul toyuğu.

◊ Toyuq bir qıçlıdır (ki, bir qıçlı) – dediyi söz səhv də olsa, onun üstündə duran, dediyindən əl çəkməyən, inadkar, tərs adam haqqında. <Qara Kərəmoğlu:> Kərim bəy tərsin biri idi. Dedi, toyuq bir qıçlıdır, deməli, bir qıçlıdır, daha danışıq ola bilməzdi. M. İ.. Toyuq kimi büzüşmək – soyuqdan, ya qızdırmadan büzüşmək. Soyuqdan boynunu qısıb toyuq kimi büzüşmüş halda həyətə girdi. Ə. Abasov. Toyuq kimi (təki) hinə girmək – axşam tezdən evə girib qapı-pəncərəni bağlamaq, evdə oturmaq və ya yatmaq. <Camal:> Əşi, ay Nəbi dayı, indidən niyə toyuq təkin hinə girmisiniz? Ə. Abasov. Toyuq ölsə bir çəngə tükdür, dəvə ölsə dərisi bir yükdür – kiçik şeylə böyük şeyi müqayisə məqamında işlədilir. Toyuq tara çıxanda (çıxan vaxt) – hava qaralan vaxt, al qaranlıq olanda, axşam. Toyuq tardan düşəndə (düşən vaxt) – hava işıqlaşanda, alaqaranlıqdan, səhər tezdən. Pambıq zavodunun həyətində, fəhlələrin qapısında toyuqlar tardan düşəndə kəl arabasına beş gözəmə buğda yüklədilər. Ə. Vəl.. Bişmiş toyuğun gülməyi gəlir (tutur) – mənasız, cəfəng şey və ya söz haqqında. <Asya:> Elə söz danışırsan ki, bişmiş toyuğun gülməyi tutur. Ü. H..